Η εξέγερση της Κροστάνδης

Πηγή : LeninReloaded

Οικονομικό υπόβαθρο

 

Έως το 1921, οι Μπολσεβίκοι (που ονομάστηκαν κομμουνιστές από το 1918) κέρδιζαν τον ρωσικό εμφύλιο πόλεμο και, αν και τα ξένα στρατεύματα είχαν αρχίσει να αποσύρονται, οι ηγέτες των Μπολσεβίκων συνέχισαν να κρατούν αυστηρό έλεγχο της οικονομίας μέσα από την πολιτική του Κομμουνισμού Πολέμου. Κατά συνέπεια, η μπολσεβικική οικονομία άρχισε να καταρρέει, αν και δεν είχε καν μπορέσει να συνέλθει πλήρως από τις οικονομικές κρίσεις που προκάλεσε ο Πρώτος Παγκόσμιος και ο Ρωσικός Εμφύλιος. Η βιομηχανική παραγωγή έπεσε δραματικά. Υπολογίζεται ότι η συνολική παραγωγή των ορυχείων και των εργοστασίων έπεσε το 1921 στο 20% του προπολεμικού επιπέδου, με πολλά ζωτικά προϊόντα να περνούν από ακόμα πιο δραστική παρακμή. Για παράδειγμα, η παραγωγή βάμβακος έπεσε στο 5%, και σιδήρου στο 4% του προπολεμικού επιπέδου. Αυτό συνέπεσε με τις τρομερές ξηρασίες του 1920 και τον τρομακτικό λιμό του 1921 και αργότερα. Αυτά τα γεγονότα έφεραν μεγάλης κλίμακας δυσαρέσκεια στον ρωσικό πληθυσμό, και κυρίως τον αγροτικό, που ένιωθε σε μειονεκτική θέση δεδομένης της απαλλοτρίωσης σιτηρών από τους Κομμουνιστές (δια βίας απαλλοτρίωση μεγάλων ποσοτήτων από τα σιτηρά των αγροτών για να τραφούν οι κάτοικοι των πόλεων). Σαν συνέπεια, οι αγρότες συχνά αρνούνταν να καλλιεργήσουν τη γη τους. Μόνο τον Φλεβάρη του 1921, σημειώθηκαν πάνω από εκατό αγροτικές εξεγέρσεις. Οι εργάτες στην Πετρούπολη ενεπλάκησαν επίσης σε μια σειρά απεργιών που τις προκάλεσε η μείωση των μερίδων ψωμιού κατά ένα τρίτο για μια περίοδο δέκα ημερών.

Η απόφαση Petropavlovsk

 

Στις 26 Φλεβάρη, απεσταλμένοι των ναυτών της Κροστάνδης επισκέφθηκαν την Πετρούπολη για να διερευνήσουν την κατάσταση. Στις 28 του Φλεβάρη, και σε απάντηση στην αναφορά των απεσταλμένων για βαριά καταστολή των απεργιών στην Πετρούπολη (ισχυρισμών που πιθανόν να ήταν ανακριβείς ή υπερβολικοί), τα πληρώματα των πολεμικών πλοίων Petropavlovsk και Sevastopol κάλεσαν έκτακτη συνάντηση, η οποία ενέκρινε 15 αιτήματα: 

* Νέες εκλογές άμεσα για τα Σοβιέτ· τα υπάρχοντα Σοβιέτ δεν εκφράζουν πλέον τις επιθυμίες των εργατών και των αγροτών. Οι νέες εκλογές θα πρέπει να γίνουν με μυστική ψηφοφορία, και θα πρέπει να προηγηθεί ελεύθερη εκλογική προπαγάνδα για όλους τους εργάτες και αγρότες πριν τις εκλογές. 

* Ελευθερία του λόγου και του Τύπου για τους εργάτες και αγρότες, για τους Αναρχικούς, και για τα Αριστερά Σοσιαλιστικά κόμματα. 

* Δικαίωμα συνάθροισης και ελευθερία για την δημιουργία συνδικαλιστικών και αγροτικών συνεταιρισμών. 

* Οργάνωση, το αργότερο ως τις 10 Μάρτη του 1921, ενός Συνεδρίου μη κομματικών εργατών, στρατιωτών και ναυτών στην Πετρούπολη, την Κροστάνδη και την ευρύτερη περιοχή Πετρούπολης. 

* Απελευθέρωση όλων των πολιτικών κρατουμένων των Σοσιαλιστικών κομμάτων, όλων των φυλακισμένων εργατών και αγροτών, των στρατιωτών και ναυτών που ανήκαν σε εργατικές και αγροτικές οργανώσεις. 

* Εκλογή επιτροπής για να εξεταστούν οι φάκελοι όλων όσων κρατούνταν σε φυλακές και στρατόπεδα συγκέντρωσης.

* Κατάργηση όλων των πολιτικών τμημάτων των ενόπλων δυνάμεων· να μην έχει κανένα πολιτικό κόμμα προνόμια για να προπαγανδίσει τις ιδέες του, και να μην λαμβάνει κανένα κόμμα κρατική επιχορήγηση για τον σκοπό αυτό. Αντί να υπάρχει πολιτικό τμήμα, να δημιουργηθούν διάφορες πολιτιστικές ομάδες που να αντλούν πόρους απ' το κράτος.

* Να καταργηθούν άμεσα τα τάγματα του λαϊκού στρατού μεταξύ των πόλεων και της επαρχίας. 

* Την εξίσωση των μερίδων για όλους τους εργάτες, με την εξαίρεση όσων απασχολούνταν σε επικίνδυνες ή ανθυγιεινές εργασίες. 

* Κατάργηση των κομματικών μαχητικών τμημάτων σε όλες τις στρατιωτικές ομάδες. Κατάργηση κομματικών φρουρών στα εργοστάσια και τις επιχειρήσεις. Αν χρειάζονται φρουτή να εκλέγονται βάσει της άποψης των εργατών. 

* Να δοθεί στους αγρότες ελευθερία δράσης πάνω στη δική τους γη, καθώς και το δικαίωμα να έχουν ιδιόκτητα βόδια, εφόσον φροντίζουν τον εαυτό τους και δεν απασχολούν ενοικιαζόμενη εργασία. 

* Απαιτούμε όλα τα τμήματα στρατού και οι ομάδες εκπαίδευσης αξιωματικών να αποδεχτούν αυτή την απόφαση. 

* Απαιτούμε ο Τύπος να δώσει την αρμόζουσα δημοσιότητα σε αυτή την απόφαση. 

* Απαιτούμε την θέσμιση κινητών ομάδων ελέγχου από εργάτες.

* Απαιτούμε την έγκριση της παραγωγής βάσει χειροτεχνίας, εφόσον δεν χρησιμοποιεί ενοικιαζόμενη εργασία.

[...] Η κυβέρνηση απάντησε την ίδια μέρα με τελεσίγραφο. Ισχυρίστηκε πως η εξέγερση είχε "αναμφίβολα προετοιμαστεί από τη γαλλική αντικατασκοπεία" και ότι οι αποφάσεις Petropavlovsk ήταν αποφάσεις "Σοσιαλεπαναστατών*-Μαύρων Εκατό". Οι σοσιαλεπαναστάτες ήταν ένα σοσιαλδημοκρατικό κόμμα που είχε κυριαρχία στα Σοβιέτ πριν την επιστροφή του Λένιν, και του οποίου η δεξιά πτέρυγα είχε αρνηθεί την υποστήριξη στους Μπολσεβίκους. Οι Μαύροι Εκατό ήταν ένα αντιδραστικό και εξτρεμιστικά εθνικιστικό κίνημα στη Ρωσία στις αρχές του 20ου αιώνα, που υποστήριζε τον οίκο του Ρομανόφ και ήταν αντίθετο σε κάθε υποχώρηση από την μονοκρατορία του βασιλεύοντος μονάρχη.

Καταστολή της εξέγερσης
 

Η κυβέρνηση των Μπολσεβίκων άρχισε την επίθεσή της στην Κροστάνδη στις 7 Μάρτη. Περίπου 60,000 στρατιώτες, υπό τη διοίκηση του Mikhail Tukhachevsky, συμμετείχαν στην επίθεση. Οι εργάτες της Πετρούπολης βρισκόντουσαν υπό στρατιωτικό νόμο και δεν μπορούσαν να δώσουν σημαντική υποστήριξη στην Κροστάνδη. [...] Στις 17 Μάρτη, οι δυνάμεις των Μπολσεβίκων μπήκαν στην πόλη της Κροστάνδης, έχοντας υποστεί πάνω από 10.000 απώλειες. Στις 19 Μάρτη, οι δυνάμεις των Μπολσεβίκων πήραν τον πλήρη έλεγχο της πόλης της Κροστάνδης, έχοντας υποστεί απώλειες που κυμαίνονται από 527 σε 1.412 άτομα (ή περισσότερα αν συνυπολογιστεί το κόστος της πρώτης επίθεσης.) Την ημέρα μετά την παράδοση της Κροστάνδης, οι Μπολσεβίκοι γιόρτασαν την πεντηκοστή επαίτειο της Παρισινής Κομμούνας.

Αν και δεν υπάρχουν αξίοπιστα στοιχεία για τις απώλειες κατά τη μάχη των ανταρτών, οι ιστορικοί υπολογίζουν ότι ανάμεσα στους 1.200 με 2.168 εκτελέστηκαν στις μέρες μετά την εξέγερση, και ότι ένας παρόμοιος αριθμός φυλακίστηκε, σε πολλές περιπτώσεις στο στρατόπεδο-φυλακή Solovki. Τα επίσημα Σοβιετικά στοιχεία μιλούν για περίπου 1.000 εξεγερθέντες νεκρούς, 2.000 τραυματίες, και μεταξύ 2.300 και 6.528 συλληφθέντες, με μεταξύ των 6.000 και των 8.000 να λιποτακτούν για την Φινλανδία, ενώ ο Κόκκινος Στρατός έχασε 527 νεκρούς και είχε 3.285 τραυματίες.  Αργότερα, ένας αριθμός ανάμεσα στους 1.050 και 1.272 αντάρτες ελευθερώθηκε και μεταξύ 750 και 1.486 καταδικάστηκαν σε πενταετή καταναγκαστικά έργα. Οι πιο τυχεροί αντάρτες κατάφεραν να διαφύγουν στην Φινλανδία, με τον μεγάλο τους αριθμό να προκαλεί το πρώτο μεγάλο προσφυγικό πρόβλημα για το νεοσυσταθέν κράτος. Οι πρόσφυγες στην Φινλανδία έλαβαν αργότερα αμνηστεία.

[...]

Αν και ο Κόκκινος Στρατός κατέστειλε την εξέγερση, η γενική δυσαρέσκεια με την κατάσταση δεν θα μπορούσε να είχε εκφραστεί πιο έντονα. Ο ίδιος ο Λένιν είπε ότι η Κροστάνδη "φώτισε την πραγματικότητα σαν κεραυνός." Μπροστά σ' αυτό το πλαίσιο δυσαρέσκειας, ο Λένιν συμπέρανε ότι  δεν επίκειτο παγκόσμια επανάσταση και, την άνοιξη του 1921, αντικατέστησε τον Κομμουνισμό Πολέμου με την Νέα του Οικονομική Πολιτική.

Διεθνείς αντιδράσεις στην εξέγερση
 

Η αναρχική Emma Goldman, η οποία βρισκόταν στην Πετρούπολη στις μέρες της εξέγερσης, γράφει στην περιγραφή της πως "τα νέα στον παρισινό Τύπο για την εξέγερση στην Κροστάνδη δύο εβδομάδες πριν συμβεί ήταν κάτι που υπερτονίστηκε στην καμπάνια ενάντια στους ναύτες ως ξεκάθαρη απόδειξη ότι ήταν εργαλεία της ιμπεριαλιστικής συμμορίας και ότι η εξέγερση σχεδιάστηκε στην πραγματικότητα στο Παρίσι. Ήταν απόλυτα ξεκάθαρο ότι αυτό το παραμύθι χρησιμοποιήθηκε μόνο και μόνο για να απονομιμοποιήσει τους της Κροστάνδης στα μάτια των εργατών." Ο ισχυρισμός του Λένιν για ύπαρξη διεθνούς συνομωσίας που συνδεόταν με τα γεγονότα της Κροστάνδης είναι κάτι που ο μαρξιστής  Abbie Bakan ισχυρίζεται ότι στηρίζεται από την ανακάλυψη ενός χειρόγραφου υπομνήματος που βρίσκεται στο Ρωσικό Αρχείο του πανεπιστημίου Columbia, έχει ημερομηνία 1921, και σηματοδοτείται ως "Άκρως Απόρρητο." Το έγγραφο έχει τίτλο "Υπόμνημα σχετικά με το ζήτημα της διοργάνωσης εξέγερσης στην Κροστάνδη", και περιέχει πληροφορίες για την εξέγερση της Κροστάνδης. Επίσης, αναλύει σχέδια σε ό,τι αφορά την στήριξη του Λευκού Στρατού και τη γαλλική στήριξη για την "εξέγερση τον Μάρτη των ναυτών της Κροστάνδης".

Το υπόμνημα ήταν τμήμα μιας συλλογής εγγράφων που γράφτηκαν από το Εθνικό Κέντρο, αρχικά το 1918, μιας αυτόκλητης "παράνομης οργάνωσης που δημιουργήθηκε στη Ρωσία για τον αγώνα κατά των Μπολσεβίκων." Έχοντας υποστεί στρατιωτική ήττα και την σύλληψη πολλών από τα κεντρικά της μέλη, η ομάδα ξανασυστάθηκε στην εξορία ως τα τέλη του 1920. Ο στρατηγός Wrangel, με τον εκπαιδευμένο του στρατό δεκάδων χιλιάδων σε κατάσταση ετοιμότητας, ήταν η βασική τους στρατιωτική βάση υποστήριξης. Το υπόμνημα γράφτηκε πιθανότατα μεταξύ του Γενάρη και των αρχών του Φλεβάρη του 1921 από πράκτορα του Εθνικού Κέντρου στη Φινλανδία.

Παρ' όλα αυτά, η ανάγνωση του εγγράφου δείχνει γρήγορα πως η Κροστάνδη δεν ήταν προϊόν συνομωσίας του Λευκού Στρατού, αλλά πως μάλλον το Λευκό "Εθνικό Κέντρο" είχε ως στόχο να χρησιμοποιήσει μια αυθόρμητη "εξέγερση" που θεωρούνταν πιθανό να "ξεσπάσει εκεί μέχρι την άνοιξη" για τους δικούς του σκοπούς.  Η αναφορά σημειώνει ότι "ανάμεσα στους ναύτες, μπορεί να δει κανείς πολλά και αναμφίβολα σημάδια μαζικής δυσαρέσκειας με την υπάρχουσα κατάσταση." Πράγματι το "Υπόμνημα" δηλώνει πως "δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι ακόμα και αν η Γαλλική Διοίκηση και οι ρωσικές αντι-μπολσεβικικές οργανώσεις δεν συμμετέχουν στην προετοιμασία και διεύθυνση της εξέγερσης, εξέγερση στην Κροστάνδη θα συμβεί έτσι κι αλλιώς την ερχόμενη άνοιξη, όμως, μετά από μια σύντομη περίοδο επιτυχίας, θα είναι καταδικασμένη στην αποτυχία."

Ο Avrich απορρίπτει την ιδέα ότι το "Υπόμνημα" εξηγεί την εξέγερση:

"Δεν έχουμε αποδείξεις που να δείχνουν ότι το Μυστικό Υπόμνημα εφαρμόστηκε ποτέ ή ότι υπήρχαν σύνδεσμοι ανάμεσα στους εξόριστους [Λευκούς] και τους ναύτες πριν την εξέγερση. Αντιθέτως, η εξέγερση είχε τα χαρακτηριστικά του αυθόρμητου...δεν υπήρχαν πολλά στην συμπεριφορά των εξεγερθέντων που να δείχνει προσεκτική προετοιμασία εκ των προτέρων. Αν υπήρχε πρότερο σχέδιο, οι ναύτες σίγουρα θα περίμεναν λίγες εβδομάδες ακόμα για να λιώσει ο πάγος. [...] Οι ναύτες δεν χρειαζόντουσαν ενθάρρυνση από έξω για να σηκώσουν το λάβαρο της εξέγερσης....Η Κροστάνδη ήταν ξεκάθαρα ώριμη για εξέγερση. Αυτό που την πυροδότησε δεν ήταν οι μηχανορραφίες των εξόριστων συνομωτών και των ξένων πρακτόρων αλλά το κύμα αγροτικών εξεγέρσεων σε όλη τη χώρα και οι εργατικές ταραχές στη γειτονική Πετρούπολη [...]."

* ΣτΜ: Υπενθυμίζεται ότι η Fanny Kaplan, που τραυμάτισε σοβαρά τον Λένιν με δύο σφαίρες το 1918, ήταν υποστηρίκτρια των σοσιαλεπαναστατών.

Πηγή: wikipedia
Μτφρ.: Lenin Reloaded