Για μια κριτική της βίας //του Βάλτερ Μπένγιαμιν, Μετάφραση: Δημοσθένης Κοσσυβάκης //

Θα μπορούσαμε να περιγράψουμε το εγχείρημα μιας κριτικής της βίας ως έκθεση της σχέσης της με το δίκαιο [Recht] και τη δικαιοσύνη [Gerechtig­keit]. Και αυτό γιατί η βία [Gewalt] με την ακριβή έννοια της λέξης προκύπτει από μια –ανεξάρτητη από το αποτέλεσμα– αιτία μόνον όταν αυτή εμπλέκεται σε σχέσεις ηθικού χαρακτήρα. Η σφαίρα των σχέσεων αυτών διέπεται από τις έννοιες του δικαίου και της δικαιοσύνης. Είναι σαφές, όσον αφορά την πρώτη απ’ αυτές, ότι η σχέση μέσου-σκοπού είναι η πλέον θεμελιώδης σχέση σε οποιαδήποτε έννομη τάξη και επιπλέον ότι η βία απαντά μόνο στο πεδίο των μέσων και όχι των σκοπών. 

 

Αυτές οι διαπιστώσεις προσφέρουν περισσότερο πολυάριθμες και ποικίλες βάσεις συλλογισμού για μια κριτική της βίας, απ’ ό,τι πιθανόν φαίνεται με μια πρώτη ματιά. Και αυτό γιατί, αν η βία είναι μέσο, τότε εμφανίζεται, δίχως άλλο, ένα κριτήριο για την κριτική προσέγγιση της βίας· κριτήριο που επιβάλλεται στα πλαίσια του ερωτήματος κατά πόσον η βία συνιστά, σε δεδομένες περιπτώσεις, μέσο προς την επίτευξη δίκαιων ή άδικων σκοπών. Κατά τον τρόπο αυτό, η κριτική της βίας θα προέκυπτε απλώς από μια συστηματοποίηση των δίκαιων σκοπών – πράγμα που όμως δεν ισχύει. Μια τέτοια συστηματοποίηση, έστω κι αν δεν επιδεχόταν καμία αμφισβήτηση, δεν θα περιλάμβανε ένα κριτήριο για την ίδια τη βία ως αρχή [Prinzip], αλλά ένα κριτήριο το οποίο θα εφαρμόζεται στις περιπτώσεις άσκησής της. Επομένως, παραμένει ανοιχτό το ερώτημα αν η βία, εν γένει, νοούμενη δηλαδή ως αρχή, συνιστά ηθικό μέσο για την επίτευξη δίκαιων σκοπών. Για να απαντηθεί το ερώτημα αυτό, απαιτείται ένα αυστηρότερο κριτήριο, ένα κριτήριο διάκρισης με εφαρμογή στη σφαίρα των ίδιων των μέσων, ανεξαρτήτως των σκοπών που αυτά υπηρετούν.

Ο αποκλεισμός του ακριβέστερου αυτού κριτικού προβληματισμού αποτελεί ίσως το βασικό γνώρισμα ενός θεωρητικού ρεύματος κυρίαρχου στη φιλοσοφία του δικαίου: της σχολής του φυσικού δικαίου. Η σχολή αυτή δεν θεωρεί περισσότερο προβληματική τη χρήση βίαιων μέσων για την επίτευξη θεμιτών σκοπών απ’ όσο κάποιος θα θεωρούσε προβληματικό το «δικαίωμά» του να κινεί το σώμα του προς την κατεύθυνση που επιθυμεί. Σύμφωνα μ’ αυτή τη θεώρηση (η ιδεολογική θεμελίωση της οποίας πρέπει να αναζητηθεί στην περίοδο της Τρομοκρατίας της Γαλλικής Επανάστασης), η βία θεωρείται ως προϊόν της ίδιας της φύσης –σαν να επρόκειτο για πρώτη ύλη– και η χρήση της δεν θεωρείται προβληματική, εξαιρουμένης της κατάχρησής της για την επίτευξη άδικων σκοπών. Σύμφωνα με τη θεωρία περί κράτους του φυσικού δικαίου, όταν τα πρόσωπα αποποιούνται του δικαιώματος χρήσης βίας χάριν του κράτους, αυτό συμβαίνει υπό την προϋπόθεση (την οποία, λόγου χάρη, διατυπώνει ο Σπινόζα στη Θεολογικο-Πολιτική Πραγματεία) ότι, κατά βάση, το άτομο προ της συνάψεως του έλλογου τούτου συμβολαίου απολάμβανε, de jure, του δικαιώματος της κατά βούληση χρήσης της βίας που διέθετε και de facto. Αυτές οι θεωρήσεις αναβίωσαν πρόσφατα, πιθανόν μέσω της δαρβινικής βιολογίας, η οποία με απόλυτα δογματικό τρόπο θεωρεί τη βία ως το μόνο πρωταρχικό μέσο, πλην της φυσικής επιλογής, κατάλληλο για την επίτευξη όλων των ζωτικών σκοπών της φύσης. Η δαρβινιστική αγοραία φιλοσοφία έχει συχνά δείξει τη μικρή απόσταση που χωρίζει το φυσικοϊστορικό αυτό δόγμα από το ακόμα χονδροειδέστερο δικαιοφιλοσοφικό, κατά το οποίο κρίνεται επιπλέον νόμιμη η βία εκείνη η οποία είναι σχεδόν αποκλειστικά κατάλληλη για την επίτευξη φυσικών σκοπών. 

 

συνεχίστε την ανάγνωση : http://praxisreview.gr/index.php/2-uncategorised/39-2015-03-11-19-49-02 

 

Πηγή :  www.praxisreview.gr

 

Πρώτη δημοσίευση, Μαρξιστική Επιθεώρηση PRAXIS, δεύτερο τεύχος, Απρίλης 2013