Τέχνη και πολιτική: Τα μνημεία «μας» // γράφει η Μαριλένα Καρρά //

Ο «ειρηνικός» (κατά την έκφραση ορισμένων ιστορικών και εν συγκρίσει πάντα με το παράδειγμα του 20ου αιώνα) 19ος αιώνας αποτέλεσε την εμπόλεμη ζώνη ετερόκλητων πολιτικών και συμφερόντων, η πολιτική σημασία των οποίων θα χρησιμεύσει ως προϊστορία των πολέμων, της βίας και της πολιτικής που ακολουθήθηκε και ακολουθείται στον 20ο και 21ο αιώνα. Οι εθνικιστικές ρητορικές που αποτέλεσαν ένα από τα προϊόντα της Γαλλικής επανάστασης θα συγκρουστούν με τις πολυεθνικές ευρωπαϊκές αυτοκρατορίες του 19ου αιώνα, θα συμμετάσχουν στις πολιτικές της αποικιοποίησης, θα συγκρουστούν ακόμη με τα πρώτα εργατικά κινήματα και με το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, θα κερδίσουν σημαντικό έδαφος. Η πολεμική του εθνικισμού δεν εξαντλείται σε καμία περίπτωση στα πεδία των μαχών.


Εισβάλει στις ακαδημίες και τα πανεπιστήμια, υιοθετείται από ιστορικούς και κοινωνικούς επιστήμονες, κατασκευάζει εθνικά αφηγήματα, ιεραρχίες και ταξινομήσεις των πολιτισμών, εσωτερικούς «εχθρούς», βαφτίζει τους συμμάχους, πατριώτες, και τους αντιπάλους, ως «βάρβαρους, απολίτιστους». Το ελληνικό παράδειγμα δεν θα αποτελέσει εξαίρεση. Το εθνικό αφήγημα θα οικοδομηθεί σε τρία μεγάλα κεφάλαια: από την κλασσική αρχαιότητα έως την εκστρατεία του Αλεξάνδρου, από το Βυζάντιο έως την άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1453, από το 1821 έως σήμερα. Οι ασυνέχειες των προαναφερθέντων περιόδων, όπως και η απουσία του ερωτήματος «πώς οι πληθυσμοί των εν λόγω εποχών έβλεπαν τον εαυτό τους;» δεν θα απασχολήσουν άμεσα.


Τα μνημεία ως απόδειξη της μακραίωνης ελληνικότητας, θα περάσουν σταδιακά και στοχευμένα, στη σφαίρα του αυτονόητου. Έτσι, ο εθνικισμός κερδίζει τη μεγαλύτερη μάχη, περνώντας από το πεδίο της πολιτικής, στο πεδίο του πολιτισμού, δηλαδή της αυτονόητης στάσης ζωής, του αυτονόητου τρόπου να σκέφτεσαι. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της Ακρόπολης, όπου μετά την ίδρυση του νεοελληνικού κράτους το 1830, κατεδαφίστηκαν όσα μνημεία δεν ανήκαν στη φάση της κλασσικής ελληνικής αρχαιότητας (π.χ. βυζαντινά, οθωμανικά μνημεία), προκειμένου να εξυπηρετηθεί κατάλληλα η ιδεολογία της εποχής, αναφορικά με την ελληνικότητα. Το συγκεκριμένο θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως ένα παράδειγμα «λήθης», μέσω της καταστροφής.

Τα μνημεία δεν είναι παρά ο τρόπος, με τον οποίο ανακαλούν στη μνήμη τους, όλοι οι πολιτισμοί, το παρελθόν. Με άλλα λόγια, τα μνημεία μνημοποιούν ή μνημονεύουν το παρελθόν. Όμως, όπως η μνήμη και η λήθη, έτσι και η πολιτική της μνήμης και της λήθης, δεν είναι υποκείμενα του παρελθόντος, αλλά του παρόντος. Είναι που στη σφαίρα του παρόντος επανακατασκευάζουμε μέσω των μηχανισμών της μνήμης και της λήθης το παρελθόν, σχεδιάζουμε εκ νέου την εικόνα του, έτσι ώστε να εξυπηρετεί τα δικά μας ερωτήματα, τα δικά μας στερεότυπα. Πολιτική της μνήμης και της λήθης θα πει προγραμματίζω το παρελθόν να κατασκευάζει ταυτότητες και συνειδήσεις, φαντασιακά και οράματα. Θα πει προγραμματίζω το παρελθόν να νομιμοποιεί τις επιλογές μου, δηλαδή τις πολιτικές μου.

 

αναδημοδίευση από http://www.hitandrun.gr