Το πολιτικό τραγούδι // γράφει ο Φώντας Λάδης //

Τι εννοούμε ακριβώς λέγοντας «πολιτικό τραγούδι»; Ποια από τα τραγούδια που ξέρουμε, παλιά ή νεότερα, ανήκουν σ΄ αυτή την κατηγορία; Το να δώσουμε αμέσως έναν ορισμό, φαίνεται κάπως δύσκολο. Ίσως να μην είναι και απόλυτα αναγκαίο. Θα έπρεπε να κλείσουμε σε ελάχιστες λέξεις ένα πράγμα που έχει περισσότερες όψεις απ΄ ό,τι αρχικά φαίνεται.

Ας αφήσουμε λοιπόν τα πρώτα ερωτήματα και ας έρθουμε σε ορισμένα άλλα: Με ποιους τρόπους και διεργασίες γεννιέται κι αναπτύσσεται το πολιτικό τραγούδι; Έχει νόμους; Πώς λειτουργούν; Έχει κοινά χαρακτηριστικά, που τα βρίσκουμε στα ανάλογα τραγούδια όλων των χωρών;

Θα προχωρήσουμε, ψηλαφώντας, στη διατύπωση ορισμένων σκέψεων που θα μπορούσαν να αποτελέσουν τη βάση για ένα διάλογο. Δεν θα αναφερθούμε ιδιαίτερα στην ιστορία του πολιτικού τραγουδιού στην Ελλάδα. Ούτε στις σημερινές πειραματικές προσπάθειες να συνδεθεί αυτό το είδος τόσο με τις παραδόσεις μας όσο και με τις παγκόσμιες επαναστατικές ιδέες. Τούτο το σημείωμα θα περιορισθεί στην αναζήτηση των γενικών, οικουμενικών γνωρισμάτων του πολιτικού τραγουδιού.

Σε μια πρώτη ματιά ξεχωρίζουμε δυο μεγάλες κατηγορίες:

α) Τα λαϊκά πολιτικά τραγούδια, φτιαγμένα από ανώνυμους ή ευκαιριακούς δημιουργούς, που τα χαρακτηρίζει, όπως κι όλα τα δημοτικά η μακροβιότητα. Αυτά αποτείνονται τις περισσότερες φορές στο συναισθηματικό κόσμο του ακροατή. Πάνω σ΄ αυτό τον δρόμο, τον συγκινησιακό, δημιουργούν και αρκετοί επώνυμοι καλλιτέχνες, της δεύτερης δηλαδή κατηγορίας.

β) Τα έντεχνα πολιτικά τραγούδια. Αυτά είναι δημιούργημα ενός επώνυμου ποιητή κι ενός μουσικού, που καμιά φορά ο ίδιος γράφει και τους στίχους. Πολλά απ΄ αυτά απευθύνονται βασικά στο λογικό του ακροατή, κάνοντας τη συγκεκριμένη ανάλυση μιας κατάστασης.

Δεύτερη σημαντική διαπίστωση: Τα πολιτικά τραγούδια δεν είναι όλα προοδευτικά. Μπορεί να είναι και αντιδραστικά, όπως εκείνα που έστελναν –και στέλνουν– τους λαούς στον πόλεμο. Άλλα επίσης είναι ρεφορμιστικά κ.λπ. Τα εμβατήρια, οι εθνικοί ύμνοι: να ένα παράδειγμα πολιτικού τραγουδιού. Υπάρχουν και τραγούδια που στην εποχή τους ήταν προοδευτικά και με τον καιρό, όταν οι τάξεις που έκαναν μια επανάσταση μετατρέπονταν σε ανασταλτικό παράγοντα, χρησίμευαν ως μέσο καταπίεσης και αποπροσανατολισμού. Τέλος, όπως θα δούμε και πιο κάτω, υπάρχουν τραγούδια που προσφέρονται για να τα πάρει ο καθένας όπως θέλει, απ΄ τη δική του σκοπιά. Παράδειγμα τέτοιο είναι ο δικός μας εθνικός ύμνος.

Τρίτο βασικό χαρακτηριστικό: Τα πολιτικά τραγούδια είναι –φανερά ή κρυφά– μαχόμενα τραγούδια. Σκοπεύουν πάντα σ΄ έναν πολιτικό αντίπαλο γενικό ή ειδικό. Μπορεί ευρηματικά να δείχνουν, να καταγγέλλουν κοινωνικές και πολιτικές καταστάσεις. Μπορεί και να τις εκθειάζουν. Όσο πιο άμεσα το κάνουν αυτό οι στίχοι, τόσο περισσότερο μπαίνουμε στα σύνορα του πολιτικού τραγουδιού. Το οποίο μπορεί ακόμα να είναι ένας ύμνος σε έναν ήρωα, σε μια κοινωνική ομάδα ή μια τάξη, ή να περιγράφει ένα ιστορικό περιστατικό, μια μάχη ή κάτι άλλο. Π.χ. μιαν απόδραση. (Αντίστοιχα δικά μας τα τραγούδια του Μικρού Χωριού και του Μπεζεντάκου). Ανάλογα με την έμπνευση του δημιουργού ένα τραγούδι μπορεί να είναι μαζί πολιτικό και ερωτικό, όπως πολλά δικά μας και ξένα δημοτικά και αντάρτικα. Μπορεί δίπλα στο πολιτικό να συνυπάρχει και το θρησκευτικό ακόμα στοιχείο, όπως σε μερικά νέγρικα σπιρίτσουαλς.

Και μόνο αυτά που έχουμε αναφέρει, φτάνουν για να διαπιστώσουμε πως δεν είναι και τόσο εύκολο να κλείσουμε τα χαρακτηριστικά του πολιτικού τραγουδιού σε ένα απλό αλγεβρικό τύπο. Αλλά ας δούμε τώρα τους τρόπους που παρεμβαίνει ο λαϊκός παράγοντας στη δημιουργία ή στη λειτουργία του.

 

συνεχίστε την ανάγνωση http://praxisreview.gr/index.php/2-uncategorised/48-2015-04-09-13-20-54 

 

αναδημοσίευση από http://praxisreview.gr