Αντόνιο Γκράμσι : Το πρόβλημα της δύναμης

                        


σχόλιο Traversorossa : ένα κείμενο που περιγράφει την ποιότητα της ταξικής πάλης στην Ιταλία το 1920, λίγο μετά απο την νίκη των μπολσεβίκων, που αποτελεί οδηγό και για το ιταλικό προλεταριάτο που αγωνίζεται για την κατάκτηση της πολιτικής και ιδεολογικής ηγεμονίας και την συντριβή του αστικού κράτους. Ένα κείμενο ενος μαχόμενου διανοούμενου μαρξιστή που με μεστό και συνεκτικό τρόπο περιγράφει την διαμορφωθείσα κατάσταση και σκιαγραφεί μια προοπτική νίκης για το ιταλικό εργατικό κίνημα.   

Αυτή την στιγμή υπάρχουν δύο εξουσίες στην Ιταλία : Η εξουσία του αστικού κράτους και η εξουσία της εργατικής τάξης. Η δεύτερη τείνει να εκμηδενίσει προοδευτικά την πρώτη. Όσον αφορά το αστικό κράτος  απ ΄ αυτό επιζεί σήμερα μονάχα μια λειτουργία : η λειτουργία της άμυνας δηλαδή να προετοιμάσει στρατό και ένοπλες δυνάμεις που να είναι με το όπλο στο χέρι , έτοιμες να χτυπήσουν μόλις ο αντίπαλος θα τείνει να πάρει μια συγκεκριμένη μορφή και να ενσαρκωθεί σε θεσμούς που θα αρχίζουν να ασκούν την νέα εξουσία. Η εξουσία της εργατικής τάξης γιγαντώνεται από μέρα σε μέρα και υπάρχει στις απεργίες, στις διαδηλώσεις, στο φόβο των κυβερνώντων, στις σπασμωδικές κινήσεις των κυβερνητικών λειτουργών, στην αγωνία των καπιταλιστών και στο αδιάκοπο και μανιασμένο γάβγισμα των μαντρόσκυλων που φυλάνε τα χρηματοκιβώτια. Η εξουσία της εργατικής τάξης θα μπορούσε αύριο,  ή ακόμη και από σήμερα, να ενσαρκωθεί σε ένα σύστημα Συμβουλίων αν χρειαζότανε  για αυτό μονάχα ο επαναστατικός ενθουσιασμός του προλεταριάτου και η πλειοψηφία του πληθυσμού να βρίσκεται με το μέρος του.

Σήμερα η πάλη ανάμεσα σε αυτές τις δύο εξουσίες, βασίζεται στην ένοπλή και οργανωμένη δύναμη. Το αστικό κράτος επιζεί μόνο και μόνο γιατί έχει στην διάθεσή του ένα κέντρο συντονισμού της στρατιωτικής δύναμης και την ελευθερία της πρωτοβουλίας : έτσι είναι σε θέση να κατευθύνει τα στρατεύματά του και να τα συγκεντρώνει ταχύτατα ενάντια στις επαναστατικές εστίες για να τις καταπνίγει ανάμεσα, μέσα σε ποτάμια αίματος. Αυτό το πρόβλημα συσχετισμού δυνάμεων θα βρει την λύση του στην διαδικασία επαναστατικής ανάπτυξης. Κάθε μέρα καινούργια στρώματα του εργαζόμενου πληθυσμού έρχονται να πάρουν μέρος στο γενικό κίνημα της εθνικής και διεθνούς προλεταριακής επανάστασης. Ο ιταλικός καπιταλισμός έχει τις πιο βαθειές του ρίζες και τις βάσεις της ηγεμονίας του στην βόρεια Ιταλία, στα βιομηχανικά κέντρα της βόρειας Ιταλίας. Η κομμουνιστική  επανάσταση που στην Ιταλία παρουσιάζεται σαν επανάσταση της βιομηχανικής τεχνικής, σαν πρόβλημα εξίσωσης των συνθηκών της αγροτικής εργασίας με τις συνθήκες της βιομηχανικής εργασία, θα έχει το κύριο θέατρό της στο βορρά.  

Η τάξη των βιομηχανικών εργατών θα βρεθεί αντιμέτωπη με αυτό το τεράστιο πρόβλημα που δημιούργησε ο πόλεμος : δηλαδή με το πρόβλημα πως θα καταφέρει να δημιουργήσει έναν κρατικό οργανισμό που να διαθέτει τα μέσα να εκβιομηχανίσει την γεωργία και να πετύχει να φέρει τον αγρότη στις ίδιες συνθήκες δουλειάς με τον εργάτη, για να γίνει δυνατό να ανταλλάσσεται μια ώρα αγροτικής δουλειάς, με μια ώρα βιομηχανικής δουλειάς και για να μην εκμηδενίζεται το προλεταριάτο από την ύπαιθρο κατά την ανταλλαγή εμπορευμάτων που έχουν παραχθεί σε συνθήκες εργασίας ολότελα διαφορετικές ανάμεσά τους. Αυτό το πρόβλημα, που οι καπιταλιστές βιομήχανοι είναι ανίκανοι να επιλύσουν , και που αν δεν επιλυθεί θα συντρίψει το αστικό κράτος , θα μπορούσε να λυθεί μονάχα από τους εργάτες και από το εργατικό κράτος στην Ιταλία, όπως ακριβώς λύνεται και πάει να λυθεί από το Ρώσικο εργατικό κράτος. Δηλαδή θα επιλυθεί  από τους βιομηχανικούς εργάτες της πόλης που θα γίνουν η κύρια δύναμη της κομμουνιστικής επανάστασης.

Εάν οι εργάτες , που βρίσκονται συγκεντρωμένοι στις βιομηχανικές πόλεις, πρόκειται να αποτελέσουν το βασικό παράγοντα της κομμουνιστικής επανάστασης , αντίθετα ο βασικός παράγοντας της προεπαναστατικής περιόδου θα είναι οι μάζες των αγροτών. Τα κινήματα των αγροτικών μαζών θα καταστρέψουν οριστικά την εξουσία του αστικού κράτους, καταστρέφοντας της στρατιωτική του δύναμη. Κανένας στρατός δεν θα είναι ικανός να καταπνίξει την εξέγερση στην ύπαιθρο : τα συντάγματα , που φαίνονται ανίκητα όταν τα βλέπουμε συμπαγή μέσα στους δρόμους μιας πόλης , καταντούν γελοία μέσα στην απεραντοσύνη των κάμπων, τα κανόνια , τα μυδράλια και τα φλογοβόλα, που θα θερίζανε τα πλήθη των εργατών στους κλειστούς δρόμους και στις πλατείες, που είναι ολότελα ανεπαρκή μέσα στην απεραντοσύνη των ανοιχτών οριζόντων. Το αστικό κράτος νιώθει τον κίνδυνο που κρέμεται πάνω από το κεφάλι του με το πέρασμα της υπαίθρου στην επανάσταση.

Από την Απουλία μέχρι τη Νοβάρα και από τη Νοβάρα μέχρι την  Μπρέσια  και το Μπέργκαμο οι αγροτικές μάζες βγαίνουν από τη νάρκη τους και αρχίζουν μια μεγαλειώδη δραστηριότητα.  Το λαϊκό κόμμα σείεται έως τα θεμέλια του μ ΄ αυτές τις γιγάντιες συγκρούσεις :κάτω από την πίεση των φτωχών χωρικών που αγωνίζονται κάτω από τις σημαίες του , η αριστερά πτέρυγα του Λαϊκού κόμματος παίρνει εξτρεμιστικές και επαναστατικές θέσεις. Το αστικό κράτος νιώθει το κίνδυνο και θα ήθελε να εκβιάσει τα γεγονότα στις βιομηχανικές πόλεις , στα καθαρά κομμουνιστικά κέντρα, που θα γίνουν οι μοχλοί της επανάστασης, που  θα της δώσουν ψυχή και σκοπό  και που θα ανασυγκροτήσουν από τα ερείπια μια νέα κοινωνία. Γι’  αυτό αρκεί μια εσωτερική επιτροπή να μετακινήσει λίγο τους δείκτες ενός ρολογιού στο εργοστάσιο για να μετακινηθούν εκατοντάδες άντρες της Βασιλικής φρουράς και καραμπινιέροι και να απειλούν με την συντέλεια του κόσμου.

Η εργατική τάξη οφείλει να είναι σε επιφυλακή , πρέπει να κρατήσει γερά στα επαναστατικά χαρακώματα, μια πειθαρχία που η ουσία της είναι η υπομονή, ο προλεταριακός κριτικός νους κι η εμπιστοσύνη στις δικές της δυνάμεις και στο μέλλον της. Το επαναστατικό προτσές αναπτύσσεται αδυσώπητα καταστρέφοντας το αστικό κράτος και εκμηδενίζοντας την καπιταλιστική εξουσία. Η εργατική τάξη θα θριαμβέψει τελικά. Η εργατική τάξη , με την εθελοντική συμμετοχή της στην επανάσταση , πρέπει να προετοιμαστεί για μια διαρκή νίκη, για μια νίκη για  π ά ν  τ α. Αυτή είναι ο θεματοφύλακας του μέλλοντος , είναι η ζωντανή κινητήρια δύναμη της ιστορίας. Δεν πρέπει να δώσει την αφορμή να την βγάλουν έξω από το παιχνίδι για πολύ καιρό. Το αστικό κράτος θα χαιρότανε πολύ αν μπορούσε να απομακρύνει τις στρατιές του των μισθοφόρων από τις πόλεις και να τις στείλει ενάντια στους αγρότες, αφού πρώτα θα είχε  τσακίσει τους εργάτες κι έτσι θα είχε εξασφαλίσει τα μετόπισθέν του. Η εργατική τάξη είναι το πιο μορφωμένο πολιτικά τμήμα ολόκληρου του εργαζόμενου λαού. Πρέπει να αντιμετωπίσει το πρόβλημα της δύναμης και να καταλάβει ότι μπορεί  να το επιλύσει κατά ένα μεγάλο μέρος με την δράση της μάζας των αγροτών. Η Ρώσικη εργατική τάξη ήξερε να περιμένει από τον Ιούλη μέχρι το Νοέμβρη του 1917. Μέσα σε αυτούς τους μήνες οι Ρώσοι αγρότες καταφέρανε να αναστατώσουν το κράτος του Κερένσκι και τότε οι εργάτες εξαπολύσανε την επίθεσή τους στην εξουσία και την πήρανε στα δυνατά τους χέρια.

Η κανονική ανάπτυξη της επανάστασης θα λύσει σε μεγάλο βαθμό το πρόβλημα της ένοπλης δύναμης και της επικράτησης της εργατικής τάξης, πάνω στην αστική κρατική εξουσία. Αλλά ένα μέρος αυτού του προβλήματος πρέπει να το λύσει η γενική πολιτική δραστηριότητα του προλεταριάτου και του πολιτικού του κόμματος, του Σοσιαλιστικού Κόμματος. Το αστικό κράτος προσπαθεί να μετατρέψει τον εθνικό στρατό σε μισθοφορικό στρατό… Η Βουλή όμως δεν νοιάζεται για αυτή την δραστηριότητα της κυβέρνησης που είναι έξω από τα όρια της εξουσίας της , καθώς και από τα όρια του συντάγματος. Η βουλή οφείλει να ζητήσει το λόγο από την κυβέρνηση για αυτή της την δραστηριότητα , αν όχι για τίποτα άλλο , τουλάχιστον για να την εξαναγκάσει να αποκαλύψει τις προθέσεις της, και για να δείξει στο φως της μέρας πως λειτουργεί η αστική δικτατορία που αδιαφορεί για τις βασικές συνταγματικές αρχές και που κατευθύνει ολόκληρο το διοικητικό μηχανισμό και όλα, τα οικονομικά της μέσα σε ένα μονάχα σκοπό : Στην άμυνα ενάντια στην πλειοψηφία του πληθυσμού της οποίας ισχυρίζεται πως είναι ο υπέρτατος αντιπρόσωπος και η υπέρτατη εξουσία.

(Ανυπόγραφο στο «Αβάντι» Πεδεμοντέζικη έκδοση , 26 Μάρτη 1920, αρ. φ. 74)

«Τα εργοστασιακά Συμβούλια και το Κράτος της εργατικής τάξης» , Δ’ Τόμος , εκδόσεις Στοχαστής/Σύγχρονη Σκέψη